"Passende zorg gaat niet over ziekte, maar over gezondheid"
Passende zorg kunnen we alleen met elkaar voor elkaar krijgen. Dat is de duidelijke boodschap van Marieke Schuurmans. Zij is Chief Healthcare Organization bij de Nederlandse Zorgautoriteit en hoogleraar Verplegingswetenschap bij UMC Utrecht.
Nee, als het aan Marieke ligt is passende zorg niet de zoveelste holle beleidsterm. Wat haar betreft is het een motor om te werken aan betere gezondheidszorg. Want die is hard nodig, zegt ze. Ze noemt een aantal zorgelijke ontwikkelingen. Jonge vrouwen slikken meer antidepressiva dan ooit. Jonge kinderen zijn eenzamer dan voor de coronacrisis. De wachtlijsten zijn lang. De werkdruk is hoog en het ziekteverzuim in de zorg neemt toe.
“De zorgvraag neemt toe en we kunnen het niet bijbenen”, zegt Marieke. “De kosten nemen ook enorm toe. En als we niets veranderen moet straks een op de drie mensen in de zorg werken. Maar dat kan helemaal niet.”
We vinden het heel moeilijk om de slag te maken naar voorkomen.
Weg met het oude denken
Ze haalt Einstein aan, die zei: we kunnen onze problemen niet oplossen met hetzelfde denken dat we gebruikten toen we de problemen creëerden. Maar wat is dan dat oude denken? Vroeger dachten we: 1. Meer zorg is meer gezondheid. 2. Een behandeling die werkt is goed voor iedereen. 3. Met doelmatigheid kunnen we kosten besparen.
Veel van dat denken is achterhaald. Marieke: “We zijn het enige land ter wereld waar kinderen zo vaak buisjes krijgen bij langdurige oorklachten. In andere landen geven ze veel vaker pijnstilling. We opereren relatief vaak mensen met een hernia of etalagebenen. Terwijl we weten dat bewegen vaak effectiever is. Maar dat veranderen is lastig, want we willen graag snel van onze problemen af. We vinden het heel moeilijk om de slag te maken naar voorkomen.”
Daarnaast komen we er steeds meer achter dat maatwerk nodig is. Veel behandelmethoden zijn niet alleen afhankelijk van het type kanker, maar ook van de persoon. Ga je een vrouw van 86 nog bestraling aanbieden omdat de kans dan kleiner is dat de kanker over tien jaar terugkomt?

De kern van passende zorg is dat we niet meer denken vanuit het aanbod, maar vanuit de vraag.
Met elkaar
Dat het anders moet is dus duidelijk. Maar hoe? Iedereen lijkt te vinden dat vooral anderen het anders moeten doen, stelt Marieke vast. “Maar we moeten het met elkaar doen. Met elkaar anders gaan denken. Passende zorg is een gezamenlijk belang. Een term die staat voor gepast gebruik van zorg en een passende organisatie van zorg. De kern van passende zorg is dat we niet meer denken vanuit het aanbod, maar vanuit de vraag. Dat het niet gaat over ziekte, maar over gezondheid. Aan bijdragen aan het welzijn van mensen.”
Haar boodschap: We moeten de handen uit de mouwen steken. Het gemeenschappelijk belang boven het eigen belang plaatsen. In netwerken werken aan betere zorg — zoals we vandaag met z’n allen aan het doen zijn. Marieke: “We moeten ons steeds de vraag stellen: zijn we bezig met gezondheid of met betere zorg? Een zorg die echt iets toevoegt aan de levens van mensen. Dat is een opgave voor ons allemaal: voor de professional, voor de beleidsmaker en voor de patiëntenvertegenwoordiger. ”
Digitalisering
Aan het applaus te horen is de zaal het met haar eens. Het verhaal van Marieke maakt ook een hoop vragen los. Bijvoorbeeld over digitalisering in de zorg en de kansen die dat biedt. “Als je kijkt naar wat er technologisch al kan, kunnen we dat hele personele vraagstuk oplossen”, zegt ze. “Tegelijkertijd zie ik dat veel mooie innovaties niet verder komen dan een experiment. De grote horde is de gedragsverandering die nodig is.”
Pas als het echt piept en kraakt gaan we aan de slag vanuit een gedeeld probleem.
“Maar hoe kunnen we dan met die gedragsverandering aan de slag?”, vraagt iemand anders. We weten uit onderzoek dat er drie dingen nodig zijn om gedrag te veranderen: we moeten het kunnen, we moeten de kans krijgen en we moeten het willen. Marieke: “Als ik heel eerlijk ben is het probleem vooral de motivatie. De problemen lijken nog niet groot genoeg. We komen nog weg met niets doen. Pas als het echt piept en kraakt gaan we aan de slag vanuit een gedeeld probleem.”
Iemand in het publiek stelt vast dat er nog maar weinig aandacht is voor een gezonde leefstijl. Hoe kijkt Marieke daarnaar? “U bent een man naar mijn hart. We moeten hier echt veel meer aandacht aan besteden. Dat begint al op school: daar moet een kind leren hoe gezondheid werkt. Dat je van een ruzie met mama misschien wel buikpijn kan krijgen. De grote invloed van bewegen op je gezondheid. Gelukkig zie ik dat steeds meer overheden ‘Health in all policies’ toepassen. Dat bij alle besluiten wordt gekeken naar het effect op gezondheid. Dat is een goed begin en past bij het verhaal over positieve gezondheid van Machteld Huber.”
Tip van Marieke: Bezoek het rijksmuseum Boerhaave